๖๗. อุจฉังคชาดก (หญิงหาลูกหาผัวได้ง่าย)

        พระบรมศาสดาทรงปรารภสตรีชาวชนบทคนหนึ่งให้เป็นต้นเหตุ สมเด็จพระบรมศาสดาจึงทรงแสดงเรื่องอดีตว่า ครั้งรัชกาลพระเจ้าพรหมทัตผ่านสมบัติในกรุงพาราณสี ในครั้งนั้นชน ๓ คนไปทำนาอยู่ที่ดงแห่งหนึ่ง พวกโจรที่อยู่ในดงพากันออกมาปล้นชาวบ้านแล้วก็หนีไป พวกเจ้าพนักงานพากันไปเที่ยวสืบจับโจรเหล่านั้น เมื่อไม่พบพวกโจรก็พากันกลับมา ได้เห็นคนทั้ง ๓ อยู่ในที่นั้นก็เข้าใจว่าเป็นพวกโจรจึงจับตัวไปถวายพระราชา ได้มีหญิงคนหนึ่งมาบอกว่า จงโปรดพระราชทานเครื่องปกปิดร่างกายแก่เกล้ากระหม่อมฉันด้วยเถิด เมื่อพระราชาได้ทรงสดับแล้วจึงให้ราชบุรุษนำผ้าสาฎกไปให้หญิงคนนั้น ๆ บอกว่า นี้ไม่ใช่เครื่องปกปิดร่างกายเป็นเครื่องนุ่งห่มต่างหาก เครื่องปกปิดร่างกายที่ข้าพเจ้าทูลขอนั้น ข้าพเจ้าหมายถึงสามี เพราะธรรมดาว่าสามีได้ชื่อว่าเป็นเครื่องปกปิดร่างกายของสตรีทั้งหลาย พวกราชบุรุษก็นำเนื้อความนั้นเข้าไปกราบทูลให้ทรงทราบ จึงตรัสสั่งให้หญิงนั้นเข้าเฝ้าแล้วตรัสถามว่า เจ้าว่าอย่างนั้นจริงหรือ หญิงนั้นทูลว่าจริงพระพุทธเจ้าข้า ธรรมดาสามีย่อมเป็นเหมือนเครื่องปกปิดของสตรีทั้งหลาย สตรีที่ไม่มีสามีถึงแม้ว่าจะนุ่งผ้าสักพันผืนก็เป็นเสมือนเปลือยกายฉะนั้น เมื่อท้าวเธอได้ทรงสดับก็ทรงเลื่อมใสพอพระราชหฤทัยจึงตรัสถามว่า ชายนักโทษทั้ง ๓ คนนี้เป็นอะไรกับเจ้า กราบทูลว่า ชายทั้ง ๓ คนนั้น คนหนึ่งเป็นสามีของกระหม่อมฉัน อีกคนหนึ่งเป็นพี่ชาย อีกคนหนึ่งเป็นบุตร จึงตรัสถามว่าเจ้าต้องการคนไหน เราจะยกให้เจ้าสมประสงค์ หญิงนั้นกราบทูลถามว่า พระองค์จะไม่พระราชทานแก่กระหม่อมฉันทั้ง ๓ คนหรือ เมื่อตรัสตอบว่าอย่างนั้น หญิงนั้นจึงกราบทูลขอพี่ชายต่อไป แล้วจึงกราบทูลเป็นคาถาว่า

อุจฺฉงฺเค   เทว   เม   ปุตฺโต      ปเถ   ธาวนฺติยา   ปติ

ตญฺจ   เทสํ   น   ปสฺสามิ      ยโต   โสทริยมานเยติ

        แปลว่า ข้าแต่สมมติเทพธรรมดาบุตรนั้นกระหม่อมฉันหาได้โดยง่ายเหมือนกับผักที่อยู่ในพกผ้า ถึงสามีเล่าก็เหมือนกันเพียงแต่กระหม่อมฉันเดินไปตามหนทางก็อาจหาได้โดยง่าย แต่ผู้ที่เกิดร่วมอุทรแห่งมารดาเดียวกันซึ่งมีฐานะเป็นพี่กระหม่อมฉันไม่อาจหาได้ในที่ใดเลย เมื่อพระเจ้าพาราณสีได้ทรงสดับถ้อยคำ ดังนี้ ก็ทรงมีพระราชหฤทัยเต็มไปด้วยความเห็นดี จึงทรงพระราชทานอภัยโทษทางราชอาชญา เมื่อทรงแสดงเรื่องอดีตจบลงแล้ว จึงทรงประชุมชาดกว่า คนทั้ง ๔ ในอดีตกาลนั้น ได้เกิดมาเป็นคนทั้ง ๔ ในกรุงสาวัตถีนี้ ส่วนพระเจ้าพาราณสีได้มาบังเกิดเป็นเราตถาคตนี้แล

“ ข้าแต่พระองค์ผู้ประเสริฐ บุตรของหม่อมฉันหาได้ง่ายเหมือน

กับเมี่ยงในพก เมื่อหม่อมฉันเดินไปตามทาง สามีก็หาได้ง่าย

หม่อมฉันไม่เห็นประเทศที่จะนำพี่ชายผู้ร่วมอุทรมาได้.”

อุจฉังคชาดกจบ.